Στο έργο του για τον μπασκετμπολίστα Bill Bradley, ο συγγραφέας John McPhee υπογραμμίζει ότι το μεγαλύτερο πλεονέκτημα του αθλητή δεν ήταν η σωματική του δύναμη, η ταχύτητα ή η ευκινησία του, αλλά η όρασή του. Ο McPhee ανέφερε ότι «το πιο εντυπωσιακό φυσικό του χάρισμα… είναι η όρασή του. Κατά τη διάρκεια ενός αγώνα, τα μάτια του λειτουργούν σαν εργαλείο για μια ευρεία παρατήρηση του παιχνιδιού».
Ακολουθώντας αυτή την άποψη, ο Δρ. Matthew Robison, επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Notre Dame, συμφωνεί με τον McPhee. Σε πρόσφατη μελέτη του που δημοσιεύθηκε στο PsyArXiv, αναλύει ένα φαινόμενο που σχετίζεται με την κίνηση των ματιών, την «οφθαλμοκινητική δυναμική», η οποία συνδέει το σταθερό, εστιασμένο βλέμμα με αυξημένη απόδοση. Η έρευνά του βασίστηκε στη χρήση εξειδικευμένων εργαλείων που παρακολουθούν την κίνηση των ματιών και την αλλαγή μεγέθους της κόρης.
Αυτή η τεχνολογία του επέτρεψε να «αποκωδικοποιήσει» την ανεπαίσθητη κίνηση των ματιών. Για παράδειγμα, ένα μικρό τρέμουλο μπορεί να υποδηλώνει μια διακοπή της προσοχής λόγω ενός εξωτερικού ερεθίσματος, ακόμη κι αν το πρόσωπο του ατόμου παραμένει ήρεμο. Ωστόσο, η κύρια ερώτηση που θέτει η μελέτη του αφορά το γιατί και το πώς μπορούμε να διατηρούμε το βλέμμα μας ακίνητο. Επηρεασμένος από τις μεθόδους των αθλητικών ψυχολόγων, διερεύνησε τη σύνδεση αυτής της ικανότητας με την καλύτερη απόδοση.
«Οι αθλητικοί ψυχολόγοι συχνά συμβουλεύουν: αν σκοπεύετε να χτυπήσετε μια μπάλα του γκολφ, εστιάστε σε ένα συγκεκριμένο σημείο στο πίσω μέρος της και κρατήστε το βλέμμα σας εκεί για ένα ή δύο δευτερόλεπτα πριν την κίνηση. Ή, εάν πρόκειται να εκτελέσετε μια ελεύθερη βολή στο μπάσκετ, επιλέξτε ένα σταθερό σημείο στη στεφάνη και εστιάστε εκεί για λίγα δευτερόλεπτα πριν σουτάρετε», σημειώνει ο Δρ. Robison. Η συμβουλή φαίνεται να λειτουργεί σε πολλές περιπτώσεις. Ωστόσο, ο μηχανισμός πίσω από αυτό το φαινόμενο παραμένει μέχρι στιγμής ανεπαρκώς τεκμηριωμένος.
Πώς συνδέεται το σταθερό βλέμμα με την επίδοσή μας
Ο Δρ. Robison υπέθεσε πως το σταθερό βλέμμα αποτελεί ένδειξη ελέγχου της προσοχής – ενός παράγοντα που μπορεί να ενισχύσει την απόδοση όχι μόνο στον αθλητισμό αλλά και σε κάθε πνευματικά απαιτητική δραστηριότητα: από την κατανόηση σύνθετων κειμένων, έως την επίλυση προβλημάτων ή την απομνημόνευση.
Για να επαληθεύσει την υπόθεσή του, συγκέντρωσε σχεδόν 400 συμμετέχοντες, οι οποίοι εκτέλεσαν μια σειρά γνωστικών δοκιμασιών δύο ωρών στο εργαστήριο. Καθ’ όλη τη διάρκεια, οι κινήσεις των ματιών τους καταγράφονταν με τη βοήθεια ανιχνευτών. Τα αποτελέσματα ήταν σαφή: σε όλους τους τομείς, όσοι διατηρούσαν σταθερό βλέμμα λίγο πριν αναλάβουν μια εργασία, απέδιδαν με μεγαλύτερη ταχύτητα και ακρίβεια. Εμπνευσμένος από την αθλητική ψυχολόγο Joan Vickers, ονόμασε αυτή την ιδιότητα του βλέμματος «ήσυχο μάτι» (quiet eye).
Το «ήσυχο μάτι» δεν είναι απλώς ακίνητο. Είναι βαθιά συγκεντρωμένο, με ικανότητα αντίστασης στους περισπασμούς, διατηρώντας ταυτόχρονα επαγρύπνηση και ετοιμότητα. Το ερώτημα που προέκυψε, λοιπόν, ήταν το εξής: θα μπορούσε η απόδοση κάποιου να βελτιωθεί εάν τον εκπαιδεύσουμε όχι στην ίδια την εργασία αλλά στην ικανότητα εστίασης του βλέμματος; Επί του παρόντος, προσπαθεί να απαντήσει ακριβώς σε αυτό. Φιλοδοξεί να αποδείξει ότι «όσοι αποκτούν αυτή τη δεξιότητα θα μπορούν να ελέγχουν και να διατηρούν την προσοχή τους, γεγονός που θα ενισχύσει την απόδοσή τους σχεδόν σε οποιαδήποτε σύνθετη ή απαιτητική δραστηριότητα».
