Ινομυώματα μήτρας: Αιτίες, συμπτώματα και σύγχρονες θεραπευτικές επιλογές

Τι είναι τα ινομυώματα και ποιες είναι οι αιτίες τους;

Το ινομύωμα είναι ένα καλοήθης μυϊκός όγκος, που μπορεί να σχηματιστεί μέσα ή πάνω στη μήτρα. Κατά κανόνα, ένα ινομύωμα δεν προκαλεί συμπτώματα και δεν χρειάζεται θεραπεία. Το 40-80% όλων των γυναικών θα εμφανίσουν ένα ή περισσότερα ινομυώματα κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Τα ινομυώματα μπορεί να ποικίλλουν σε μέγεθος και σχήμα. Μπορεί να προεξέχουν μέσα στην κοιλότητα της μήτρας, να κάθονται στο τοίχωμα ή στο εξωτερικό της μήτρας.

Οι γυναίκες αναπτύσσουν ινομυώματα κυρίως μεταξύ των ηλικιών 35 και 50 ετών. Καθώς ένα ινομύωμα εξαρτάται από τη γυναικεία ορμόνη «οιστρογόνο», συνήθως υποχωρεί μετά την εμμηνόπαυση. Η ορμονική θεραπεία για τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης μπορεί να καθυστερήσει αυτήν την υποχώρηση υπό ορισμένες συνθήκες.

Δεν είναι γνωστό γιατί ακριβώς αναπτύσσονται τα ινομυώματα. Μια γενετική προδιάθεση μπορεί να παίζει κάποιο ρόλο, ενώ τα ινομυώματα φαίνεται επίσης να αναπτύσσονται συχνότερα σε γυναίκες που δεν έχουν μείνει ακόμη έγκυες. Οι γυναίκες με μαύρο χρώμα δέρματος προσβάλλονται περίπου δύο έως τρεις φορές συχνότερα, χωρίς να είναι γνωστά τα αίτια αυτού. Τα ινομυώματα είναι λιγότερο συχνά σε γυναίκες που έχουν γεννήσει αρκετές φορές και σε γυναίκες που έχουν χρησιμοποιήσει αντισυλληπτικά χάπια για αρκετά χρόνια. Δεν είναι σαφές αν υπάρχει σχέση μεταξύ της διατροφής και της ανάπτυξης ινομυωμάτων.

Ποιες είναι τα συνηθέστερα συμπτώματα των ινομυωμάτων;

Ανάλογα με τη θέση, τον αριθμό και το μέγεθός τους, τα ινομυώματα μπορούν να προκαλέσουν ποικίλα συμπτώματα. Σημάδια ινομυώματος μπορεί να είναι η βαριά, παρατεταμένη εμμηνορρυσιακή αιμορραγία ή η αιμορραγία μεταξύ των περιόδων. Η αιμορραγία αυτή μπορεί να συνοδεύεται από πόνο που μοιάζει με πόνο όπως στις αρχόμενες ωδίνες ενός τοκετού. Αν, μάλιστα, αυξηθεί η ένταση της αιμορραγίας, δημιουργούνται τοπικά θρόμβοι αίματος, η αποβολή των οποίων μπορεί να συνοδεύεται από έντονες κράμπες.

Λιγότερο συχνά, οι ασθενείς με ινομυώματα παρουσιάζουν αυξημένη ανάγκη για ούρηση ή υποφέρουν από δυσκοιλιότητα. Αυτά τα συμπτώματα εμφανίζονται όταν ένα ινομύωμα ασκεί πίεση σε άλλα όργανα, όπως η ουροδόχος κύστη, το ουροποιητικό σύστημα ή το έντερο και τους αφαιρεί το χώρο για να επιτελέσουν τις λειτουργίες τους. Με την αύξηση του μεγέθους, τα ινομυώματα μπορεί επίσης να πιέζουν τις νευρικές απολήξεις, προκαλώντας πόνο στην πλάτη, στο πλάι, στα νεφρά, στα ισχία ή στα πόδια. Σε μια μελέτη, μάλιστα, βρέθηκε ότι 15 στις 100 γυναίκες που υπέφεραν από χρόνιο πόνο στην κάτω κοιλιακή χώρα, ήταν γνωστό ότι είχαν ινομύωμα. Μπορεί επίσης να εμφανιστεί αίσθημα ξένου σώματος ή βάρους, το οποίο μπορεί να ενταθεί κατά τη διάρκεια σωματικής δραστηριότητας, όταν σκύβει η ασθενής προς τα εμπρός ή κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής.

Πολλά από αυτά τα συμπτώματα εμφανίζονται με συγκεκριμένη συχνότητα και αυξάνονται τις ημέρες πριν και κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσεως. Εάν τα ινομυώματα είναι αρκετά μεγάλα, ο πόνος και η δυσφορία μπορεί να εμφανιστούν, ωστόσο, ανά πάσα στιγμή.

Ποια είναι τα είδη των ινομυωμάτων;

Διαφορετικοί τύποι ινομυωμάτων εμφανίζονται σε διαφορετικές θέσεις στη μήτρα και κατηγοριοποιούνται ανάλογα με το αντίστοιχο τμήμα της μήτρας όπου εμφανίζονται:

• Τα ενδοτοιχωματικά ινομυώματα σχηματίζονται στο κέντρο της μυϊκής στιβάδας (μυομήτριο) της μήτρας και είναι τα πιο συχνά.
• Τα υποορογόνια ινομυώματα αναπτύσσονται προς τα έξω από τη μυϊκή στιβάδα. Καθώς βρίσκονται στο εξωτερικό της μήτρας, δεν προκαλούν αιμορραγικές διαταραχές. Μερικές φορές έχουν σύνδεση με τη μήτρα μόνο μέσω ενός λεγόμενου μίσχου. Εάν αυτή η σύνδεση περιστραφεί (συστροφή του μίσχου), αυτό προκαλεί πόνο και επιπλοκές.
• Τα υποβλεννογόνια ινομυώματα είναι μάλλον σπάνια και μικρά, αλλά συχνά προκαλούν προβλήματα. Αναπτύσσονται από το μυϊκό στρώμα του τοιχώματος της μήτρας (μυομήτριο) μέσα στον βλεννογόνο και συνήθως οδηγούν σε αιμορραγικές διαταραχές.
• Τα ενδοσυνδεσμικά ινομυώματα αναπτύσσονται στους «συγκρατητικούς συνδέσμους» της μήτρας, δηλαδή όχι απευθείας στην ίδια τη μήτρα αλλά στα πλάγια της μήτρας δεξιά ή αριστερά.

Ποιες είναι οι επιλογές αντιμετώπισης για τα ινομυώματα;

Η θεραπευτική προσέγγιση των ινομυωμάτων εξαρτάται από τη θέση, το μέγεθος, και τον αριθμό τους. Επιπλέον, η ηλικία της ασθενούς έχει μεγάλη σημασία για την απόφαση αν θα αφαιρεθούν ή όχι. Έτσι, όταν ένα ινομύωμα είναι μικρό, δεν ενοχλεί ή εμφανίζεται σε μια γυναίκα που βρίσκεται κοντά στην εμμηνόπαυση, η τακτική παρακολούθηση με τη χρήση διακολπικού υπερηχογραφήματος είναι αρκετή. Όταν όμως εμφανίζονται συμπτώματα τα οποία δυσχεραίνουν την ποιότητα της ζωής και της γονιμότητας της γυναίκας, τότε η θεραπεία τους είναι αναπόφευκτη.

Κατ’ αρχήν, η χειρουργική επέμβαση διατήρησης του οργάνου της μήτρας (αφαίρεση μόνο των ινομυωμάτων) είναι πάντα δυνατή, εάν η γυναίκα επιθυμεί να διατηρήσει τη μήτρα της. Η επέμβαση αυτή έχει ιατρικό νόημα για τις γυναίκες που επιθυμούν να αποκτήσουν παιδιά αμέσως ή αργότερα. Εάν ο οικογενειακός προγραμματισμός έχει ολοκληρωθεί, δηλαδή η γυναίκα δεν επιθυμεί πλέον να αποκτήσει παιδιά, η χειρουργική επέμβαση διατήρησης της μήτρας δεν είναι πάντα ιατρικά ενδεδειγμένη, διότι η αφαίρεση μόνο των ινομυωμάτων είναι μερικές φορές μια πιο επεμβατική και δύσκολη διαδικασία από την αφαίρεση ολόκληρης της μήτρας. Ωστόσο, αυτό πρέπει πάντα να αποφασίζεται σε ατομική βάση.

Στις μέρες μας η πλέον ενδεδειγμένη μέθοδος αφαίρεσης των ινομυωμάτων είναι με μεθόδους ελάχιστα επεμβατικής χειρουργικής. Σε αυτές ανήκουν η λαπαροσκόπηση και η ρομποτική χειρουργική. Το αν ένα ινομύωμα μπορεί να αφαιρεθεί με λαπαροσκόπηση ή ρομποτική χειρουργική, εξαρτάται από το μέγεθος, τη θέση και τον αριθμό των ινομυωμάτων. Τα ενδοτοιχωματικά και τα υποορογόνια ινομυώματα μπορούν να αφαιρεθούν με αυτές τις μεθόδους. Για την επέμβαση, πρέπει να γίνουν 2 έως 3 μικρές τομές των 5-10 mm χαμηλά στην κοιλιά, μέσω των οποίων τα ινομυώματα αφαιρούνται από τη μήτρα.

Εάν το ινομύωμα βρίσκεται πλήρως ή εν μέρει στην κοιλότητα της μήτρας (υποβλεννογόνιο ινομύωμα), μπορεί να αφαιρεθεί με υστεροσκόπηση διατηρώντας τη μήτρα. Η υστεροσκόπηση είναι μια ελάχιστα επεμβατική χειρουργική μέθοδος με την οποία μας δίνεται η δυνατότητα να δούμε με μια μικροσκοπική κάμερα το εσωτερικό της μήτρας. Η υστεροσκόπηση δεν απαιτεί τομές στην ασθενή, ενώ μπορεί να πραγματοποιηθεί και χωρίς τη χρήση αναισθητικού, σε κατάλληλα επιλεγμένα περιστατικά. Η απώλεια αίματος κατά την υστεροσκόπηση είναι ελάχιστη.

Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις, η αντιμετώπιση των ινομυωμάτων μπορεί να είναι συντηρητική-φαρμακευτική. Στόχος της φαρμακευτικής αντιμετώπισης των ινομυωμάτων είναι η ανακούφιση των συμπτωμάτων – βαριά αιμορραγία και πόνος – και η μείωση των ινομυωμάτων. Για το σκοπό αυτό μπορούν να χορηγηθούν από του στόματος αντισυλληπτικά (οιστρογόνα και προγεσταγόνα), προγεσταγόνα ή ανάλογα της ορμόνης που απελευθερώνει γοναδοτροπίνες (ανάλογα GnRH). Ορισμένες από αυτές τις ορμόνες απλώς ανακουφίζουν τα συμπτώματα. Άλλες -ιδίως τα ανάλογα GnRH- μειώνουν επίσης το μέγεθος των ινομυωμάτων, αλλά μπορούν επίσης να προκαλέσουν παρενέργειες εάν χρησιμοποιηθούν για πολύ καιρό, πράγμα που σημαίνει ότι οι ορμόνες αυτές δεν είναι κατάλληλες για μακροχρόνια φαρμακευτική αγωγή, αλλά ενδείκνυνται μόνο για προεγχειρητική θεραπεία. Με τη μείωση του μεγέθους των ινομυωμάτων, είναι επίσης δυνατόν σε πολλές περιπτώσεις να πραγματοποιηθεί επέμβαση με λαπαροσκόπηση, όταν προηγουμένως θα ήταν απαραίτητη μια κοιλιακή τομή.

Πληροφορίες: Δρ. Παναγιώτη Σκλαβούνο, Μαιευτήρα Γυναικολόγο, Γυναικολόγο Ογκολόγο